Ορμίνιο (Γορίτσα) - Arcgaeological Atlas of Thessaly

Αρχαία πόλη στη Γορίτσα. Αρχαίο Τείχος. Προμαχώνας 14. (αρχείο Β. Αδρύμη)

Αρχαία πόλη στη Γορίτσα. Ταφικό Μνημείο. (αρχείο Β. Αδρύμη)

Μια άλλη πόλη του 4ου αι. π.Χ. που αποκαλύφθηκε πάνω στο λόφο της Γορίτσας 1, ακριβώς απέναντι από την Αρχαία Δημητριάδα, έχει προταθεί από το 1924, από το Fr. Stählin, να ταυτιστεί με το αρχαίο Ορμίνιο 2, το οποίο τοποθετείται από το Στράβωνα 3 στο μυχό του Παγασητικού κόλπου, σε απόσταση 27 σταδίων από την αρχαία Δημητριάδα. Σύμφωνα με την άποψη του Stählin, η πόλη του Ορμινίου που χτίστηκε πάνω στο λόφο της Γορίτσας αποτελούσε μια δίδυμη οχύρωση για την ασφάλεια της Δημητριάδας. Ο λόφος αυτός βρίσκεται στο μυχό του Παγασητικού κόλπου και το βόρειο άκρο του ενώνεται με τον κύριο όγκο του Πηλίου. Η στρατηγική θέση του εξασφάλιζε τον πλήρη έλεγχο του θαλάσσιου χώρου εμπρός του και την εποπτεία της πεδιάδας του Βόλου στα δυτικά και των πεδιάδων της Αγριάς και των Λεχωνίων στα ανατολικά. Η περιοχή πριν τους ιστορικούς χρόνους ήταν κατάφυτη. Τον 4ο αι. π.Χ. φαίνεται ότι ο λόφος ήταν γυμνός και δεν ξαναφυτεύτηκε παρά μόνο στα 1950. Μετά την πυρκαγιά του 1996 είναι πλέον ορατά τα περισσότερα αρχαία ερείπια της οχυρής πόλης. Ο λόφος σήμερα είναι γνωστός ως χώρος περιπάτου, αλλά και από την ύπαρξη της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής.
Πάνω σε αυτό το λόφο χτίστηκε στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.Χ. μία πόλη, πιθανόν όταν ο Φίλιππος ο Β' ο Μακεδών έκανε οχυρώσεις στη Μαγνησία στα πλαίσια ενός γενικότερου πολιτικού-στρατιωτικού σχεδιασμού. Η οχύρωση της ολοκληρώθηκε πιθανότατα από τον Κάσσανδρο ανάμεσα στα 316-298 π.Χ., και η πόλη κατοικήθηκε για μικρό χρονικό διάστημα, αφού το 294 π.Χ. οι κάτοικοί της υποχρεώθηκαν να μετοικίσουν στην αρχαία Δημητριάδα. Η σταδιακή εγκατάλειψή της ολοκληρώνεται ως το 250 π.Χ. Από τότε δεν ξανακατοικήθηκε και απέμεινε έτσι ένα αρχαίο ανοικτό μνημείο, το οποίο όμως δεν έχει ανασκαφεί ακόμα συστηματικά. Το όνομά της μας είναι προς το παρόν άγνωστο. Κατά καιρούς έχει προταθεί από διάφορους ερευνητές η ταύτισή της με την αρχαία Νήλεια, τη Δημητριάδα, την αρχαία Ιωλκό 4 και πρόσφατα και με την αρχαία Μεθώνη 5.
Η αρχαία πόλη στο λόφο της Γορίτσας είναι οργανωμένη σε οικοδομικά τετράγωνα σύμφωνα με το Ιπποδάμειο σύστημα. Υποθέτουμε ότι υπήρχαν 400-500 συνήθως τετράγωνα σπίτια με σειρά δωματίων και αυλή στα νότια• είχαν στέγες από πήλινα κεραμίδια ενώ ανάμεσά τους υπήρχαν ανοικτοί χώροι και η αρχαία αγορά. Στο χώρο κατοικούσαν περίπου 3.000 - 3.500 άνθρωποι. Κοντά στην ανατολική πύλη, έξω από τα τείχη εντοπίστηκε ένα μικρό φυσικό σπήλαιο, εξωτερικά του οποίου υπάρχει η εγχάρακτη επιγραφή «Διός Μιλιχίου» που παραπέμπει με βεβαιότητα στη λατρεία του Δία 6.
Το αμυντικό σύστημα της πόλης ήταν ιδιαίτερα προσεγμένο, με τείχος συνολικού μήκους 2.800 μέτρων που ενισχύεται από 33 πύργους ενώ έχει και τέσσερις πύλες για την είσοδο και έξοδο από την πόλη 7. Ένα σημαντικό οχυρωματικό έργο αποτελεί ο προμαχώνας 14 που κατασκευάστηκε για την προστασία της βόρειας πύλης. Αποτελείται από δύο πύργους σε σχήμα U που ενώνονται μεταξύ τους με φαρδύ τοίχο. Τμήμα της οχύρωσης αποτελεί και η Ακρόπολη που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του λόφου, εκεί όπου σήμερα η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, όπου βρέθηκαν δύο άβακοι από λευκό μάρμαρο σε άριστη κατάσταση διατήρησης 8.
Από τα νεκροταφεία της πόλης που εκτείνονται στα δυτικά και ανατολικά του λόφου, ένα σύνολο τάφων ελληνιστικών χρόνων ανασκάφθηκε το 1931 9.
Στον ασβεστολιθικό λόφο της Γορίτσας εντοπίστηκαν συνολικά 30 σημεία εξόρυξης οικοδομικού υλικού που χρονολογούνται στην αρχαιότητα 10. Εκτός από τα αρχαία λατομεία, στα νοτιοδυτικά του λόφου ανοίχτηκαν το 19ο αιώνα νέα λατομεία εξόρυξης για το κτίσιμο της σύγχρονης πόλης του Βόλου και στα ανατολικά του λόφου τα μεγάλα λατομεία της ΑΓΕΤ τον 20ο αιώνα. Στο χώρο της αρχαίας πόλης πραγματοποιήθηκαν από τη ΙΓ΄ ΕΠΚΑ εργασίες ανάδειξης στα πλαίσια του προγράμματος Ecosert. Έτσι, το 2002 πραγματοποιήθηκε καθαρισμός του προμαχώνα 14, ενώ έγινε και τοποθέτηση infokiosk για τις αρχαιότητες του λόφου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, από τα προϊστορικά χρόνια έως σήμερα.

Βασιλική Αδρύμη-Σισμάνη,
Δρ. Αρχαιολόγος
Επίτιμη Διευθύντρια ΥΠ.ΠΟ.Τ.

Τμήμα αποχετευτικού αγωγού.