Φάκιον - Arcgaeological Atlas of Thessaly

Πόλη της Πελασγιώτιδας 1 ή της Θεσσαλιώτιδας 2. Παλιότερα τοποθετούνταν στα βόρεια όρια της Θεσσαλιώτιδας στα σύνορα με την Πελασγιώτιδα, λίγο βορειότερα από το χωριό Πέτρινο 3. Ο Decourt προτείνει τη θέση της βορειότερα στην κοιλάδα του Πηνειού μεταξύ των πόλεων Φαρκαδώνος και Άτραγα 4. Οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει με βεβαιότητα για τη θέση της,  αφού  δεν έχει ταυτιστεί μέχρι σήμερα με κάποιο συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο της δυτικής Θεσσαλίας βάσει επιγραφικών τεκμηρίων.
Η αρχαία πόλη αναφέρεται σε  επιγραφή  από την Εύβοια 5  η οποία μας πληροφορεί ότι ο «Θεσσαλός ἐκ Φακίου» πρόσφερε ανάθημα «[Ἀρτέμιδι  Ἐ]νοδίαι» και στην επιγραφή από τους Δελφούς 6 με τα ονόματα των θεωροδόκων «ἐν Φακίωι Ἀφαρεὺς Μεγαλοκλέος». Το εθνικό όνομα της πόλεως  Φακιαστάς αναφέρεται σε  δύο επιγραφές από τους Δελφούς 7.
Η πόλις αναφέρεται σχεδόν μονολεκτικά στις φιλολογικές πηγές. Aπό το Θουκυδίδη κατά την περιγραφή της πορείας δια μέσου της  Θεσσαλίας, που ακολούθησε ο Λακεδαιμόνιος αρχηγός Βρασίδας το 424 π.Χ. προς τη Μακεδονία για να πλήξει τις απομακρυσμένες κτήσεις της Αθήνας στη Χαλκιδική και τη Θράκη: «καὶ ταύτῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ, ᾗ ἐκ τῆς  Μελιτείας ἀφώρμησεν, ἐς Φάρσαλόν τε ἐτέλεσε καὶ ἐστρατοπεδεύσατο ἐπὶ τῷ Ἀπιδανῷ ποταμῷ, ἐκεῖθεν δὲ ἐς Φάκιον, καὶ  ἐξ  αὐτοῦ ἐς Περραιβίαν» 8 και από τον Τίτο Λίβιο ανάμεσα στις θεσσαλικές πόλεις που κατέστρεψε ο Φίλιππος Ε΄ 9 το 198 π.Χ. ακολουθώντας την τακτική της καμένης γης για να εμποδίσει τον ανεφοδιασμό του Τίτου Κόιντου Φλαμινίνου 10 κατά τη διάρκεια του δεύτερου Μακεδονικού Πολέμου: «Haec etiam facienti Philippo acerba erant, sed e terra mox futura hostium corpora saltem eripere sociorum uolebat. Ita euastata oppida sunt Phacium,<P>iresiae,  Euhydrium,Eretria,  Palaepharsalus» 11 . Ο Τίτος Λίβιος αναφέρει και  την κατάληψη της πόλης από τον Μάρκο Βαίβιο το 191 π.Χ., επικεφαλή ρωμαϊκού εκστρατευτικού σώματος κατά τον πόλεμο εναντίον του Αντιόχου Γ΄ ηγεμόνα της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών: «advenientes Philippus Malloeam Perrhaebiae, Baebius Phacium est adgressus» 12.  Τέλος,   o Στέφανος Βυζάντιος στα  «Εθνικά» αναφέρει  «Φάκιον, πόλισμα Θεσσαλίας, Θουκυδίδης δ’ το εθνικόν Φακιεύς, ως Κάλλιον Καλλιεύς» 13.
Το Φάκιον  εξέδωσε χάλκινα νομίσματα.  Η γυναικεία κεφαλή στην πρόσθια όψη πιθανόν απεικονίζει τοπική νύμφη με στεφάνι από καρπούς καλαμποκιού ή σίτου, μακρύ ενώτιο και περιδέραιο. Στην οπίσθια όψη ιππέας με χλαμύδα σε άλογο που καλπάζει ή βηματίζει,  με το αριστερό χέρι κρατάει τα ηνία του αλόγου και έχει το δεξί σηκωμένο σε στάση χαιρετισμού. Ανάμεσα στα πίσω πόδια του αλόγου καρπός σίτου ή καλαμποκιού και επιγραφή ΦΑΚΙΑΣΤΩΝ (Εικόνα 24). Η νομισματική παραγωγή του Φακίου χρονολογείται από το δεύτερο έως το τρίτο τέταρτο του 3ου αιώνα π.Χ. και οι περιορισμένες εκδόσεις νομισμάτων δείχνουν ότι χρησιμοποιήθηκε κυρίως για εσωτερικές συναλλαγές 14.

Έλσα Νικολάου
Αρχαιολόγος.
Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Α.Ι.Θ.Σ.