Σύγχρ. οικ. Καλλίθηρo - Arcgaeological Atlas of Thessaly

Παλαιότεροι ερευνητές ταύτιζαν τα αρχαιολογικά λείψανα στο σύγχρονο οικισμό του Καλλίθηρου με την αρχαία πόλη Καλλίθηρα 1. Τα ευρήματα των ανασκαφών μπορεί να πιστοποιούν την ύπαρξη σημαντικής αρχαίας πόλης στο σύγχρονο Καλλίθηρο, όμως το όνομά της μέχρι σήμερα δεν έχει επιβεβαιωθεί από επιγραφικά ευρήματα 2.  Η κατοίκηση σ΄ αυτή την πόλη διαρκεί από το δεύτερο μισό του 4ου  έως το τέλος του 3ου αιώνα π.Χ. 3 Σύμφωνα με τα ανασκαφικά στοιχεία αιτία της καταστροφής της ήταν η φωτιά 4. Υπάρχουν ενδείξεις επανακατοίκησης τον 1ο αιώνα π.Χ. 5
Η Καλλίθηρα σύμφωνα με την αναφορά του Τίτου Λίβιου πρέπει να βρισκόταν κοντά στη Μητρόπολη, αφού αναφέρεται μετά από αυτήν από το συγγραφέα, και ακόμη φαίνεται να ήταν ισχυρή, αφού είχε τη δυνατότητα να αποκρούσει την επίθεση των Αιτωλών το 198 π.Χ. κατά την επιδρομή τους στη Θεσσαλία. Με αυτά τα αρχαιολογικά δεδομένα, δηλαδή την καταστροφή της πόλης στο Καλλίθηρο στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. και την πληροφορία του Τίτου Λίβιου ότι η  αρχαία Καλλίθηρα, στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ., αντιστάθηκε με επιτυχία  στην επίθεση των Αιτωλών, ενισχύεται η άποψη ότι δεν είναι αυτή η θέση της αρχαίας Καλλίθηρας.
 Στο λόφο του Αγ. Αθανασίου βέβαια εντοπίστηκε ακρόπολη ελληνιστικών χρόνων. Στον ίδιο λόφο αποκαλύφθηκε κάστρο με περίμετρο  437 μέτρα,  τετράγωνους πύργους  και πέντε κλίμακες. Σε δύο πλευρές του, ανατολική και δυτική, ανοίγονταν τετράγωνες πύλες. Κατά τον ανασκαφέα 6 και σύμφωνα με νόμισμα του Ιουστινιανού του 6ου αιώνα  μ.Χ., που βρέθηκε «κατά χώραν», πιθανόν το κάστρο στο Καλλίθηρο  ανήκει στα κάστρα, που ανακαίνισε ο αυτοκράτορας και αναφέρει ο Προκόπιος : «πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα φρούρια ἐπὶ Θεσσαλίας ὁ βασιλεὺς οὗτος ἀνενεώσατο ὧνπερ τὰ ὀνόματα σὺν τοῖς ἐν Μακεδονίᾳ τετειχισμένοις ἐν καταλόγῳ γεγράψεταί μοι οὐ πολλῷ ὕστερον» 7.
Εκτός από την ακρόπολη και το πεδινό τμήμα της πόλης προστατευόταν από αμυντικό τείχος 8. Από την πόλη εντοπίστηκαν και ερευνήθηκαν τμήματα αρχαίων δρόμων και θεμελιώσεις οικιών με δάπεδα από πατημένο χώμα ή βότσαλο, αυλή με στοά από ξύλινους κίονες, οικοδομικα λείψανα δημόσιου κτιρίου, ίσως λουτρού και αποθήκη κεραμιδιών στέγης λακωνικού τύπου 9. Τα αρχαία νεκροταφεία 10 εντοπίστηκαν νότια  και στα ανατολικά της πόλης στη θέση Ραγάζι. Οι ταφές σύμφωνα με τα κτερίσματά τους χρονολογούνται από τον 4ο έως τον  1ο αιώνα  π.Χ. Από το νεκροταφείο της αρχαίας πόλεως προέρχεται μεγάλος χάλκινος αμφορέας ο οποίος είχε χρησιμοποιηθεί ως τεφροδόχο αγγείο. Οι λαβές του είναι διακοσμημένες με ανάγλυφη κεφαλή Σιληνού, ανθέμια και έλικες, ενώ το αγγείο πριν τοποθετηθεί στον τάφο είχε τυλιχτεί σε ύφασμα. Η κατασκευή του τοποθετείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. 11
Νοτιοανατολικά του Καλλίθηρου, στη θέση «Ξινόβρυση», βρέθηκε ταφικό μνημείο των ρωμαϊκών χρόνων, πιο συγκεκριμένα του 3ου αι. μ.Χ. Είναι κτιστό, καμαροσκέπαστο με τετράγωνη κάτοψη. Από τα ανασκαφικά δεδομένα προκύπτει ότι δεν χρησιμοποιήθηκε, αφού η οροφή του φαίνεται να κατέπεσε πριν από τη χρήση του 12.

Έλσα Νικολάου
Αρχαιολόγος.
Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Α.Ι.Θ.Σ.