Η Αλόννησος με τα γύρω της νησιά βρίσκεται στο πιο στρατηγικό και νευραλγικό σημείο του θαλάσσιου δρόμου που ξεκινά από το Βόρειο Αιγαίο και καταλήγει στις Κυκλάδες και τη Κρήτη. Ο θαλάσσιος αυτός δρόμος είναι γνωστός από την 9 η χιλιετία και απαιτεί άριστες γνώσεις ναυσιπλοίας και ναυπηγικής. Από εδώ περνούσε στα προϊστορικά χρόνια ο εμπορικός δρόμος του οψιανού, των μετάλλων, του λαδιού και του κρασιού. Η Ίκος ήταν γνωστή στην αρχαιότητα για την εκτεταμένη αμπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή κρασιού, όπως μαρτυρεί και η εύρεση πολλών αμφορέων που έφεραν στις λαβές τους σφραγίσματα με την επιγραφή ΙΚΙΟΝ, δηλαδή «Προϊόν της Ίκου». Τον 8° αι. π.χ. εγκαθίστανται στο νησί Χαλκιδείς της Εύβοιας στο δρόμο τους προς τον αποικισμό του βόρειου ελλαδικού χώρου. Στα κλασικά χρόνια στην Ίκο -τη σημερινή Αλόννησο- υπήρχαν δύο πόλεις που όμως αποτελούσαν ενιαίο κράτος, με κοινό νόμισμα. Μετά τους Περσικούς πολέμους, η Ίκος και η ευρύτερη περιοχή της είναι ενεργό μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Τμήματα του τείχους του 4ου αι. π.χ. που ανήκει στην πρώτη πόλη του νησιού αποκαλύφθηκαν στη χερσόνησο Κοκκινόκαστρο. Η θέση κατοικήθηκε από τους Προϊστορικούς χρόνους μέχρι και την Ύστερη Αρχαιότητα. Λείψανα της δεύτερης πόλης του νησιού αποκαλύφθηκαν στη φυσική οχυρή θέση στην Παλιά Χώρα της Αλοννήσου, στο λόφο του Αγίου Ιωάννη, στη νότια πλευρά του νησιού. Βρέθηκε τμήμα της σημαντικής οχύρωσης και του Νεκροταφείου. Επίσης κατά τα Κλασικά χρόνια, οχυρωμένος οικισμός υπάρχει και στη θέση Καστράκι, ενώ η περιοχή Ράχες κατοικείται από πολυπληθή ομάδα ανθρώπων. Οργανωμένες αγροτικές εγκαταστάσεις με οχυρωμένες αγροικίες των Κλασικών και Ελληνιστικών χρόνων εντοπίστηκαν στις θέσεις Γκαρμπίτσες, Ράχες και Βουνό στον όρμο Τσουκαλιά. Επίσης, εργαστήρια αμφορέων βρέθηκαν στις παραθαλάσσιες θέσεις Τσουκαλιά, Καλαμάκι και Βαμβακιές. Στα ελληνιστικά χρόνια, το νησί κατελήφθη από το Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Β' και δέχθηκε μακεδονική στρατιωτική φρουρά. Τέλος οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν την περιοχή το 199 π.Χ., πολύ πιο νωρίς από την Ηπειρωτική Ελλάδα. Στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Περιστέρας, Αλοννήσου και Κυρά-Παναγιάς εντοπίστηκαν δέκα τουλάχιστον διαφορετικά ναυάγια, τα οποία χρονολογούνται από τον 5° αι. π.Χ. έως και το 12 αι. μ.Χ. Στην ανατολική πλευρά του νησιού (θέση Άγιος Δημήτριος) βρέθηκαν ερείπια τρίκλιτης Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής και στην ίδια θέση, λείψανα κτιρίων και υδατοδεξαμενής της ίδιας περιόδου.
Βασιλική Αδρύμη-Σισμάνη,
Δρ. Αρχαιολόγος
Επίτιμη Διευθύντρια ΥΠ.ΠΟ.Τ.
Βιβλιογραφία
Ε. Σκαφιδά, Π. Αραχωβίτη, Α. Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου, "Αρχαιότητες στο Πάρκο των Βορείων Σποράδων», στο Μνημεία της Μαγνησίας, Βόλος (ΔΗ.Κ.Ι.) 2002, 32-39.